• Historia

        •  

          HISTORIA MIEJSCOWOŚCI I SZKOŁY W NASUTOWIE

          NASUTÓW - wieś w województwie lubelskim, powiecie lubelskim ziemskim, gminie Niemce. Położona 20 km na północ od Lublina na trasie Niemce – Garbów. Liczy obecnie ponad 1200 mieszkańców.  Powstanie wsi datuje się na wiek XIV. Jedynym znanym nam dotąd źródłem historycznym potwierdzającym ten fakt jest, odnaleziony przez dr. Jana Turowskiego w archiwum parafialnym w Dysie, odpis z oryginału pergaminu dokonany w roku 1645 przez Sąd Trybunału Lubelskiego, a dotyczący założenia parafii w Dysie. W dokumencie tym czytamy: „W roku 1381 za pontyfikatu Urbana VI Papieża Gabriel Hrabia z Górki dziedzic w Dysie, Kamionce i innych dobrach ziemi lubelskiej buduje w Dysie kościół drewniany i zaprasza biskupa krakowskiego Jana (Jan z Radlic herbu Korab) na konsekrację”. W dniu 3 października 1381 roku erygowano parafię w Dysie i dokonano konsekracji kościoła. W dokumencie fundacyjnym parafii czytamy: „Nadto uprasza Hrabia Księdza Biskupa o przepisanie na rzecz parafii należnych dotąd do stołu biskupiego dziesięcin z takich miejscowości: Dys, Dłotnice, Nasutów, Dąbrówka, Stoczek, Rudka, Ciemno, Kozłówka i miasto Kamionka”. Cytowany powyżej dokument jest zatem świadectwem istnienia naszej wsi jeszcze przed rokiem 1381. Po włączeniu Nasutowa do parafii Dys, pozostawał pod jej opieką przez długie lata. Na dzień dzisiejszy nie odnaleziono dokumentów, które pozwalałyby stwierdzić, jak długo ta opieka trwała. Wiadomo tylko, że między proboszczami a właścicielami ziemskimi istniały targi i układy o dziesięcinę, zatem liczne wsie, w tym i Nasutów często zmieniały właścicieli. W 1417 roku nasza wieś posługiwała się nazwą Nassuthow, a graniczyła ze Snopkowem, Krasieninem i Szczekarkowem zaś jej właścicielami byli kolejno: w 1417 r. Dziedziczka Beata wdowa po Dymitrze z Goraja, w 1438 nastąpił dział między braćmi Tęczyńskimi; Andrzejowi Tęczyńskiemu przypadły dobra macierzyste Nasutowa. W latach 1443 – 1466 właścicielami byli dziedziczka Anna z Tęczyna i jej mąż Jan Oleśnicki Wojewoda Sandomierski. W 1529 roku dziesięcina z połowy wsi oraz meszne z drugiej połowy oddawane były plebanowi w Dysie. W końcu XVII wieku Nasutów wraz z przyległymi wioskami i miastem Kamionka określane mianem „dobra Kozłowieckie”, należały do Jadwigi z Tomisławic Niemyskiej wdowy po Podsędku Lubelskim Kazimierzu Niemyskim. Nie wszystkie zmiany właścicieli Nasutowa i okolic są ustalone dokładnymi datami. W ciągu XVIII stulecia wspomniane ziemie przechodziły przez ręce Popławskich, Bielińskich, Rzewuskich i Sanguszków. W 1801 roku właścicielem w/w dóbr został Hrabia Aleksander August Zamoyski, następnie Księżna Marianna z Grankowskich Lubomirska, po niej zaś Anna z Hrabiów Ordynatów Zamoyskich Księżna Sapieżyna wdowa. Od niej to dobra Kozłowieckie, w tym wieś Nasutów odkupił w 1836 roku Jan Hrabia Zamoyski, syn Ordynata na Zamościu Stanisława Kostki Zamoyskiego. Od tego czasu aż do roku 1944 (czyli do całkowitej likwidacji ordynacji), klucz dóbr Kozłówka, w tym Nasutów pozostawał we władaniu rodziny Zamoyskich. Wśród ośmiu folwarków założonych przez Zamoyskich folwark w Nasutowie odgrywał znaczną rolę. Istniała tu gorzelnia oraz prawdopodobnie jedyna w majątku hodowla koni przeznaczanych dla wojska. Z istnieniem tegoż folwarku powiązana jest historia szkoły w Nasutowie. Informacje o jej powstaniu i kolejach losu zaczerpnięto z kroniki szkolnej prowadzonej przez pana Albina Mazurkiewicza i kontynuowanej przez pana Jana Filipka. Sporządzono ją na podstawie wspomnień pana Jana Bernasia, kierownika szkoły w latach 1905 – 1916. Według jego relacji utworzenie szkoły w Nasutowie wiąże się poniekąd z Powstaniem Styczniowym.

          Spodziewając się wybuchu powstania narodowego Hrabia Konstanty Zamoyski polecił zbudować w folwarku (około roku 1861), dwie drewniane gajówki, z przeznaczeniem na szpitale dla ewentualnie rannych powstańców. Pomysł był bardzo szlachetny, ale na szczęście w okolicach Nasutowa nie toczyły się ciężkie boje, więc gajówki szpitalami się nie stały. Gdy w 1864 roku rząd rosyjski pozwolił na otwieranie w Polsce szkół, Zarząd ordynacji jedną z gajówek przeznaczył na szkołę. Była to kryta gontem drewniana chata. Stała pod wielką gruszą, na przeciw dzisiejszej szkoły, po prawej stronie drogi prowadzącej od szosy w stronę lasu. Od strony północnej mieściło się mieszkanie dla nauczyciela, od południa zaś duża sala do nauczania. Początkowo  w niej tylko dzieci służby dworskiej. W kronice pana Mazurkiewicza czytamy, że „jednym z pierwszych nauczycieli w tutejszej wiosce był pan Głowacz, który mniej więcej około roku 1885 rozpoczął tu naukę”. Brak natomiast informacji na temat funkcjonowania szkoły przez wcześniejszych 20 lat. W 1910 roku w okresie tzw. odwilży w polityce carskiej wobec narodu polskiego rząd rosyjski zezwolił na pobudowanie w Nasutowie szkoły wiejskiej. Tak więc od tego czasu dzieci służby dworskiej uczyły się w szkole w folwarku, natomiast dzieci wiejskie - w szkole usytuowanej w centrum wsi.

          O równoległym istnieniu tych dwóch szkół kronika wspomina jeszcze w roku 1925. W następnych latach wszystkie dzieci z Nasutowa uczyły się już tylko w szkole we wsi, zaś w budynku folwarcznym zamieszkali ludzie ze służby dworskiej. Tuż przed drugą wojną światową został on jednak sprzedany i rozebrany. Natomiast budynek szkolny na wsi, staraniem mieszkańców pieczołowicie odnowiono. „Poprawiono fundamenty, podparto sufit w dużej sali, wyremontowano piece, pomalowano ściany, poprawiono parkany, poszerzono plac szkolny aż do rzeczki”. Przeprowadzony remont był bardzo istotny, nie wpłynął jednak na rozładowanie panującej w szkole ciasnoty. Organizacyjnie szkoła była drugiego stopnia (sześcioklasowa). W roku szkolnym 1937/38 liczyła 252 uczniów, a w następnym 264, skupionych w siedmiu zespołach klasowych. Szkoła użytkowała dwie sale w budynku własnym a kolejne dwie wynajmowała w prywatnych domach Szczepana Marczaka i Józefa Falkowicza.W czasie działań wojennych szkolny budynek na wsi nie ucierpiał. Niemcy zniszczyli jednak godło państwowe, podręczniki i książki historyczne, mapy i patriotyczne obrazy. Pan Jan Filipek ze smutkiem wspomina, że zachwycił okupantów panujący w szkole i wokół niej ład i porządek. Mimo niezwykle utrudnionych warunków pracy w latach okrutnej okupacji, nauka w szkole jednak trwała. Przez dwa sezony istniała nawet w Nasutowie filia Gminnej Szkoły Rolniczej w Niemcach. Ponadto w folwarcznej rządcówce w czasie okupacji zamieszkały zakonnice, które dla dziewcząt i kobiet ze wsi organizowały kursy szycia i robót ręcznych. W największej izbie pałacyku, na parterze, na lewo od  wejścia urządzono kaplicę. Stał tam ołtarz, przy którym na przełomie maja i czerwca 1941 roku odprawiał Msze święte ukrywający się w Nasutowie ks. Stefan Wyszyński – późniejszy prymas Polski. 

          W roku 1944 majątek rodziny Zamojskich w Nasutowie przestał istnieć. Folwarczny inwentarz i część ziemi rozdano (za niewielką odpłatnością) chłopom bezrolnym i małorolnym. Budynek rządcówki i półhektarową działkę władza ludowa użyczyła szkole, a tak zwana „resztówka” stała się Państwowym Gospodarstwem Rolnym. W 1962 roku, dzięki staraniom nasutowian pofolwarczny pałacyk i działka o powierzchni 1,32 ha stały się własnością szkoły. Tak więc szkoła znów dysponowała dwoma budynkami – jednym w folwarku, drugim we wsi. Obydwa wymagały jednak gruntownego remontu. W lipcu 1963 roku na wniosek mieszkańców i kierownika szkoły Zygmunta Dębka, za zgodą władz oświatowych, Rzemieślnicza Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu w Lublinie rozpoczęła kapitalny remont dawnej rządcówki, przygotowując parter do nadbudowy. 1 marca 1964 roku, by wspomóc remont szkoły mieszkańcy Nasutowa postanowili opodatkować się na kwotę 200 zł. od gospodarstwa i dać jeden dzień niefachowej roboty. W czerwcu tego samego roku prace remontowe przejął Zakład Remontowo Budowlany w Leonowie, a już 10 października oddano do użytku wyremontowany parter. Następnie przebudowano piętro i zmieniono dach. Oddzielono kaplicę. Zagospodarowano boisko i ogród. Na czas remontu część zajęć szkolnych odbywała się w salach wynajętych na wsi. Prace remontowe postępowały dość sprawnie i wiosną 1965 roku były już na ukończeniu.

          Dzień 26 kwietnia 1965 roku był wielkim świętem dla całej nasutowskiej społeczności. Po stu latach od powołania szkoły w Nasutowie, po wielu trudach i zmaganiach kilku pokoleń, dziatwa szkolna wprowadziła się do siedziby w pełni zasługującej na miano szkoły z prawdziwego zdarzenia. W pamiętny słoneczny wiosenny dzień na placu szkolnym zgromadzili się niemalże wszyscy mieszkańcy Nasutowa i wielu zaproszonych gości. Po uroczystym przecięciu biało-czerwonej wstęgi i przemówieniu kierownika szkoły pana Zygmunta Dębka wszyscy z radością, dumą i wzruszeniem przekroczyli próg nowego, trzeciego z kolei budynku Szkoły Podstawowej w Nasutowie. Warunki w nowej szkole uznano za komfortowe.W wyniku remontu w nowym budynku szkolnym urządzono 6 sal lekcyjnych, świetlicę, bibliotekę, czytelnię, pracownię zajęć technicznych, kancelarię i pokój nauczycielski. Od strony zachodniej na parterze i na piętrze urządzono dwa mieszkania dla nauczycieli. Jak na owe czasy były to wspaniałe warunki do nauki i pracy. Jedyny mankament stanowił tylko brak sprzętu i pomocy naukowych, ale i z tym problemem wkrótce się uporano. Z biegiem lat sukcesywnie prowadzono w szkole liczne remonty wnętrz. Zadbano o elewację. Założono centralne ogrzewanie, kanalizację z biologiczną oczyszczalnią ścieków. Zagospodarowano stołówkę. W niektórych salach i na korytarzach wymieniono podłogi. Urządzono salę gimnastyczną i pracownię komputerową. Stale doposażano szkołę w nowoczesne pomoce naukowe. Poważne zmiany w szkole przyniósł rok 1999. W wyniku reformy szkolnictwa Szkoła Podstawowa w Nasutowie stała się szkołą 6-cio klasową. Mimo, iż znacznie zmniejszyła się liczba uczniów, budynek na dzisiejsze potrzeby i standarty szkolne jest za ciasny.

          Doniosłym i niezwykle ważnym wydarzeniem dla szkoły było nadanie jej imienia. Po blisko 140 latach istnienia Szkoła Podstawowa w Nasutowie otrzymała imię Kardynała Stefana Wyszyńskiego, wielkiego Kapłana, Polaka i patrioty, człowieka ze wszech miar zasługującego na najwyższe uznanie z racji swoich zasług wobec Kościoła, narodu i państwa polskiego. Dodatkowym uzasadnieniem tego wyboru jest fakt, że w czasie II wojny światowej w miesiącach letnich 1941 roku przez siedem tygodni ksiądz Stefan Wyszyński ukrywał się w Nasutowie. Mieszkał u państwa Bronisławy i Jana Gospodarków, a w pałacowej kapliczce, w budynku, w którym obecnie mieści się szkoła, codziennie odprawiał Mszę świętą.

          Szkoła posiada Sztandar; na rewersie wyhaftowana jest twarz Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz jedna z Jego maksym: „Trzeba pilnować tego, co polskie, co Polskę stanowi”. Sztandar jest naszą chlubą, towarzyszy wszystkim ważnym uroczystościom szkolnym. Taka jest historia trzech kolejnych budynków Szkoły Podstawowej w Nasutowie. Pierwszy z nich powstał w folwarku, drugi w centrum wsi, trzeci znów w folwarku.

          W czasie 140- letniej historii Szkoły Podstawowej w Nasutowie funkcję jej kierownika lub dyrektora,  w szkole folwarcznej lub wiejskiej pełnili:

                        1.    ... Głowacz (1885 – 1892)
                        2.    ... Goldhard (1892 – 1900)
                        3.    ... Rodziewicz (1900 – 1905)
                        4.     Jan Bernaś (1905 – 1921)
                        5.     Bronisław Jaroszyński (w latach 1908 – 1925 prowadził szkołę w folwarku)
                        6.    ... Śpiewak (1921 – 1922)
                        7.     Albin Mazurkiewicz (1922 – 1929)
                        8.     Bronisław Jaroszyński (1929 – 1935)
                        9.     Wacław Kowalczyk (1935 – 1936)
                       10.    Jan Filipek (1936 – 1957)
                       11.    Bolesław Brych (1957 – 1961)
                       12.    Zygmunt Dębek (1961 – 1967)
                       13.    Marian Skóra (1967 – 1983)
                       14.    Barbara Romańczuk (1983 – 1994)
                       15.    Wojciech Stefańczyk (1994 – 2001)
                       16.    Beata Gajuś (2001-2009)
                       17.    Ewa Godlewska (2009-2019)
                       18.    Elżbieta Fim (2019-10.09.2022)

          Od 1 września 2022 roku ]pełni obowiązki dyrektora Szkoły Podstawowej im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Nasutowie pani Alina Gromaszek


          Opracowała – Grażyna Gliwka

          Do sporządzenia powyższej historii posłużyły następujące źródła:

          1. Turowski Jan: Zmiany społeczne wsi a miasto. Praca doktorska na podstawie socjografii wsi Nasutów. Lublin. Towarzystwo Naukowe KUL. 1949.

          2. Kronika szkolna zapoczątkowana w 1925 roku przez ówczesnego kierownika szkoły w Nasutowie Albina Mazurkiewicza a kontynuowana przez Jana Filipka, Bolesława Brycha i Zygmunta Dębka – kierujących szkołą kolejno do roku 1965.

          3. Załącznik do Kroniki Szkoły Podstawowej w Nasutowie autorstwa Jana Filipka.

          4. Przechowywane w archiwum szkolnym metryki urodzeń i nie odebrane świadectwa szkolne.

          5. Arkusze ocen i dzienniki lekcyjne.

          6. Relacje ustne: Antoniego i Edwardy Pytków, Józefa Smolińskiego, Stefana Gospodarka.

          7. Doświadczenia i obserwacje własne.