Historia wolontariatu

Często słyszymy, że wolontariat jest modny. Wolontariat jest promowany przez media, szkoły włączają młodzież w działalność wolontarystyczną, upatrując w nim wartościowy element procesu wychowania i edukacji. Opracowano także przepisy, które regulują ten rodzaj działalności. Warto jednak wiedzieć, że nie jest on niczym nowym.

Idea pomagania jest głęboko zakorzeniona nie tylko w religii ale także w kulturze i naszej historii. Wolontariat jaki znamy w XXI wieku jest efektem kształtowania się pewnych idei mających swoje źródła już w antycznej Grecji.

Skąd wziął się wolontariat

Jednym z pierwszych ludzi, którzy pojmowali wolontariat we współczesnym znaczeniu był szwajcarski pacyfista Pierre Ceresole. W 1920 r. zorganizował on pierwszy obóz – Service Civil Volontaire – będący reakcją na wydarzenia i następstwa I wojny światowej. W obozie zebrał ochotników spośród walczących ze sobą uprzednio krajów, aby odbudować ze zniszczeń wojennych wioskę w pobliżu Verdun.

Pierre Ceresole, jako gorliwy chrześcijanin dostrzegał konflikt ideałów chrześcijańskiej miłości bliźniego z politycznymi rozgrywkami i okrucieństwem wojny. W kolejnych latach organizował następne obozy. Pojawiło się też wiele grup i jednostek inspirowanych jego przykładem, starających się ochotniczą pracą realizować ideał bezinteresownej miłości i pokoju.

Wracając do historii wolontariatu, warto pamiętać również o jego początkach w Stanach Zjednoczonych. Pierwsi pionierzy, przybywający do USA, aby przetrwać musieli ze sobą współpracować, budując swoje domy, miasta, polując. Tworzyli ówczesne zalążki społeczności lokalnych. Pomagali sobie i nowym napływającym osadnikom. Na ten okres właśnie datuje się początek działań wolontarystycznych za oceanem.

Po II wojnie światowej powstało wiele inicjatyw i organizacji międzynarodowych, promujących wolontariat. Jedną z nich
jest UNESCO, które powołało do życia instytucję mającą ułatwić współpracę i koordynację organizacji wolontariackich CCIVS (Coordinating Committee for International Voluntary Service), zrzeszającą obecnie ok. 140 organizacji. W stosunku do idei pierwotnych Ceresola, pole działalności tych organizacji znacznie się rozszerzyło.

Powstanie Unii Europejskiej również miało wpływ na organizację ruchu wolontarystycznego na Starym Kontynencie. Narodowe instytucje wolontariatu zrzeszają się w sieci współpracy, opracowują wspólne programy działania, prowadzą politykę promocji i rozwijania pracy ochotniczej. Nie sposób jest jednoznacznie wskazać tej jedynej i najważniejszej instytucji wolontariatu.

Dobroczynność

Mała Historia Dobroczynności to film przybliżający historie dobroczynności stworzony przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce. Ukazuje historię pomagania na ziemiach polskich. Począwszy od przybliżenia inicjatyw i postaw w tym zakresie pierwszych władców, poprzez działalność edukacyjno-opiekuńczą zakonów sprowadzonych do Polski, aktywność dobroczynną przemysłowców XIX i XX wieku, inicjatywy wybitnych Polaków okresu międzywojennego, a skończywszy na współczesnych przykładach działań.

Nie każda dobroczynność to wolontariat

Dobroczynność to pojęcie bardzo szerokie w którym zawiera się nie tylko pomoc niesiona w charakterze wolontariatu, ale także przekazywanie darowizn – zarówno rzeczowych jak i finansowych. Dlatego, aby uniknąć pomyłek warto pamiętać, że wszystkie działania mające na celu przekazanie pomocy materialnej lub finansowej, określa się mianem filantropii, a taki rodzaj pomocy nie czyni nas wolontariuszami lecz filantropami.

Wolontariat w Polsce

W Polsce istnieje długoletnia tradycja pracy społecznej, tradycja pomagania sobie wzajemnie, angażowania się na rzecz rozwiązywania problemów potrzebujących. Osoby działające na tym polu określano mianem społeczników, altruistów itp. Powszechnie znane są sylwetki Henryka Jordana, Janusza Korczaka czy postaci literackie Wokulskiego, dr Judyma. Określenie „wolontariusz” nie było używane.

W języku polskim od dawna znane było pojęcie wolontariusz pochodzące od łacińskiego voluntarius – dobrowolny, ochotniczy, ale dotyczyło praktykanta pracującego bez wynagrodzenia dla zaznajomienia się z zawodem jak również ochotnika w wojsku.

Nas interesuje jednak szerszy kontekst społeczny tego pojęcia, funkcjonujący w krajach o wieloletniej tradycji wolontariatu. Określa on zarówno współczesną definicję tej działalności, jak również ukazuje wielość obszarów życia społecznego, w których pomagają wolontariusze. Wolontariat i pomaganie związane są nieustannie z naszymi dziejami, potrzebą człowieka, by angażować się w zmienianie świata, rozwój społeczny, wspieranie najsłabszych i wykluczonych.

We współczesnym świecie działania te są wciąż potrzebne, a idea wolontariatu jest nadal aktualna. Wolontariat w Polsce, we współczesnym tego słowa rozumieniu, funkcjonuje od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. W roku 1993 r. powstało w naszym kraju, w Warszawie, Centrum Wolontariatu. Była to pierwsza tego typu placówka w Polsce.

Obecnie nazwa Centrum Wolontariatu obejmuje wszystkie organizacje i inicjatywy społeczne , które promują bezinteresowną pomoc innym, przygotowują wolontariuszy, organizacje pozarządowe i placówki publiczne do współpracy. Głównym obszarem działań Centrów jest pośrednictwo wolontariatu, pełniące funkcję „skrzynki kontaktowej” dla wolontariuszy i wszystkich osób zainteresowanych ich pomocą. Ułatwia ono nawiązywanie kontaktu ochotników z instytucjami i osobami oczekującymi ich pomocy.

 

Kim jest wolontariusz

Są ludzie, którzy dobrowolnie i bez wynagrodzenia niosą pomoc, angażują się w pracę na rzecz osób i instytucji działających w różnych obszarach życia społecznego. Można ich spotkać między innymi w domach dziecka, hospicjach, domach pomocy społecznej, muzeach i schroniskach dla zwierząt. Pracują w instytucjach publicznych, organizacjach pozarządowych, placówkach kultury, sportu i wielu innych. To wolontariusze.

Przed podjęciem takich aktywności, warto wiedzieć, czym jest wolontariat. Każdy ma swoje pojęcie o wolontariacie – jednym kojarzy się z towarzyszeniem chorym, niepełnosprawnym, rehabilitacją, opieką nad dziećmi w domach dziecka, szpitalach. Dla innych wolontariat to zbiórki pieniędzy, żywności, bezpłatne porady prawne, tłumaczenia. Każdy buduje swoje skojarzenia dotyczące wolontariatu na bazie wcześniejszych doświadczeń. Warto to pojęcie sprowadzić do wspólnego mianownika, podać wyróżniki pracy wolontarystycznej.

Centrum Wolontariatu definiuje wolontariat jako świadomą, dobrowolną działalność podejmowaną na rzecz innych, wykraczającą poza więzi rodzinno – przyjacielsko – koleżeńskie.

Wolontariuszem jest każda osoba fizyczna, która dobrowolnie, ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz organizacji, instytucji lub osób indywidualnych wykraczając poza więzi koleżeńsko-rodzinne

Zasady wolontariatu zostały opisane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie  uchwalonej w 2003 roku.

Prawa i obowiązki wolontariusza

Zasady, na jakich może odbywać się wolontariat określa ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Warto, abyś jako wolontariusz miał świadomość swoich praw i obowiązków z których możesz korzystać angażując się w wolontariat.

Obowiązki wolontariusza

• Musisz posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń.
• Masz obowiązek wykonywania świadczeń zgodnie z zawartym porozumieniem.

Prawa wolontariusza

• „Masz prawo zawrzeć porozumienie o współpracy z organizacją lub instytucją, na rzecz której działasz jako wolontariusz. W porozumieniu musi zostać określony zakres Twoich obowiązków, okres trwania porozumienia, możliwość i sposób jego rozwiązania oraz inne kwestie ważne dla Ciebie i placówki, w której działasz.
  • Jeśli Twój wolontariat trwa dłużej niż 30 dni, to porozumienie musi byś zawarte w formie pisemnej.
  • Jeśli Twój wolontariat trwa nie dłużej niż 30 dni, to porozumienie może być ustne, ale masz prawo żądać potwierdzenia go na piśmie.
• Masz prawo otrzymać pisemne zaświadczenie o odbywaniu przez Ciebie wolontariatu, w tym o zakresie Twojej pracy.
• Na Twoją prośbę korzystający może wystawić pisemna opinie na temat Twojego wolontariatu.
• „Masz prawo do ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz innego zaopatrzenia z tytułu wypadków lub chorób zawodowych.
• Masz prawo„ uzyskać informację o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa wynikającego z wykonywanych przez ciebie czynności oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
• Masz prawo do odpowiednich środków ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem.
• Masz prawo do pokrywania przez korzystającego kosztów Twoich podróży służbowych i diet, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach
  • Możesz zwolnić korzystającego z tego obowiązku, ale tylko w formie pisemnej. Często zwolnienie to jest częścią porozumienia.

 

Rozwój poprzez wolontariat

Zapewne wolontariat najczęściej kojarzy Ci się z robieniem zakupów dla osób starszych, pomaganiem niepełnosprawnym, odrabianiem lekcji z dziećmi lub też opieką nad zwierzętami w schronisku. W potocznym rozumieniu wolontariat postrzegamy jako altruistyczne działanie wypływające z potrzeby serca. Czy jednak taka definicja oddaje sens oraz istotę działalności wolontariackiej? Zastanówmy się wspólnie! Najczęściej wymienianymi pobudkami działań wolontariackich są przekonania moralne, religijne lub polityczne, jednak osoby zgłaszające się w ostatnich latach do Centrów Wolontariatu coraz częściej twierdzą, że pragną równocześnie zdobyć doświadczenie i nowe umiejętności.

Koordynatorzy pracy wolontariackiej w organizacjach pozarządowych, instytucjach publicznych, liderzy wolontariatu pracowniczego, jak i sami ochotnicy obserwują wzrost znaczenia kwalifikacji zawodowych i kompetencji uzyskiwanych podczas pracy. Szczególnie ludzie młodzi, wchodzący na rynek pracy, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, mające największe trudności w znalezieniu zatrudnienia, jak również pracownicy firm działający wolontariacko w ramach wolontariatu pracowniczego, doceniają kształtowane poprzez wolontariat umiejętności i postawy przydatne w pracy zawodowej.

By Cię w tym wesprzeć, przygotowaliśmy dla Ciebie Portfolio – indeks umiejętności wolontariackich, które pomoże Ci ukierunkować własny rozwój zawodowy poprzez wolontariat, odkryć Twój potencjał zawodowy, uświadomić i ocenić, jakie kwalifikacje zdobyłeś podczas działań wolontariackich lub jakie posiadane kompetencje predysponują Cię do wolontariatu.

Jeśli myślisz o wejściu lub powrocie na rynek pracy bądź też o zmianie zawodu, wolontariat może być ważnym etapem w zdobyciu doświadczenia, umiejętności i referencji. Jako jedna z form edukacji nieformalnej daje możliwość wypróbowania sił w różnych dziedzinach życia społecznego i pozwala na zbadanie nowych obszarów pracy.

Portfolio to zeszyt ćwiczeń zawierający testy i wskazówki, które pozwolą Ci samodzielnie zdiagnozować swoje potrzeby i motywacje oraz ukierunkować swój rozwój. Mamy nadzieję, że wykonując zaproponowane przez nas ćwiczenia, lepiej poznasz siebie, i że będzie to pierwszy krok do kształtowania Twojej własnej kariery zawodowej.